1. Czym jest niezależny dom?

Blog ten jest poświęcony tematyce domu i wszystkiego co z nim związane, a najbardziej interesującym aspektem jaki będę chciał poruszyć będzie to jak sprawić, aby dom był jak najbardziej niezależny. Celem tej niezależności będzie, aby w razie małego lub większego kryzysu (w środowisku prepperskim z ang. SHTF – Shit Hits The Fan, po pol. KWWW – Kupa Wpada W Wentylator) pozwalał nam wciąż na spełnienie swoich podstawowych zadań.

Jakie więc dom ma podstawowe zadania, które będziemy chcieli utrzymać w sytuacji SHTF?

Oddzielenie środowiska wewnętrznego od zewnętrznego

Temat przegród budynku i ich roli w oddzieleniu wody, pary, ciepła i powietrza pomiędzy wnętrzem i zewnętrzem domu został dość dogłębnie opisany przez Krystiana na blogu Budowa w praktyce i serdecznie zachęcam do przeczytania jego serii artykułów na ten temat. W kolejnych dedykowanych wpisach spojrzymy na niektóre elementy z wpisu Krystiana oraz pozostałe elementy środowiska, przed którymi dom powinien nas chronić, jak np. piorun, promieniowanie UV lub inne rodzaje promieniowania.

Warstwy kontrolujące wodę, parę, ciepło i powietrze nałożone na budynek. Obraz pochodzi z bloga budowawpraktyce.pl

Zapewnienie ciepła lub chłodu (komfortu cieplnego)

Latem w Polsce zapewnienie komfortu cieplnego nie będzie tematem krytycznym i prawdopodobnie nawet w najchłodniejszą i najcieplejszą z nocy będziemy w stanie bez dostępu do źródeł energii przetrwać w niemal każdym domu. Gdy będzie za gorąco na zewnątrz, można skorzystać z rolet lub innego rodzaju zasłon pozwalających na osiągnięcie niższej temperatury wewnątrz domu. Gdy temperatury spadną, możemy użyć kocy, zimowych pościeli i cieplejszych ubrań do momentu, kiedy będziemy w stanie ogrzać dom.

Oczywiście jeśli zaplanujemy odpowiednio instalacje lub będziemy w stanie wygenerować wystarczającą ilość energii, można ją spożytkować na uzyskanie komfortu cieplnego podczas letnich dni.

Dla przykładu Kraków osiągał średnie dobowe temperatury między 15°C a 27.5°C pomiędzy Majem a Wrześniem w 2022 roku. Są to temperatury bliskie komfortowych dla człowieka. Dane pochodzą ze strony IMGW.

Średnie dobowe temperatury dla Krakowa, stacja Balice.

Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w miesiącach od Października do Kwietnia. Średnie temperatury spadają poniżej 10°C i osiągają nawet -10°C, więc ogrzewanie domu jest koniecznością. Na przykładzie danych z Krakowa możemy zaobserwować jednak, że średnia wieloletnia znajduje się dużo bliżej 0°C, a w ostatnich latach zimy są coraz cieplejsze, co sprawia, że potrzeba mniej energii do ogrzania domu niż jeszcze kilkanaście lat temu.

Przy odpowiednim doborze materiałów z jakich wybudowany będzie dom oraz korzystając z technik odzysku ciepła, można dodatkowo ograniczyć zapotrzebowanie na energię do ogrzewania. W kolejnych wpisach będziemy bliżej przyglądać się systemom ogrzewania oraz odzysku ciepła w kontekście ich dostępności również w sytuacji krytycznej.

Choć temat ciepłej wody użytkowej jest powiązany ze źródłami ciepła to zakwalifikuję ten aspekt jako umożliwienie spełnienia podstawowych potrzeb sanitarnych człowieka. W sytuacji awaryjnej podgrzanie wody na przykład na potrzebę kąpieli można zrealizować technikami alternatywnymi i niezależnymi od źródła ciepła dla domu.

Zapewnienie wymiany zużytego powietrza wewnątrz pomieszczeń

Większość ludzi nie jest w stanie przeżyć więcej niż 3-5 minut bez powietrza. Jest ono kluczowe dla naszego życia i choć mało prawdopodobny jest scenariusz zupełnego braku powietrza na Ziemi (spowodowałby masową zagładę istot żywych) to w kolejnych wpisach będziemy zastanawiać się czy można przygotować dom również na taką ewentualność.

Zakładając jednak, że nasza planeta będzie w stanie generować potrzebną dla człowieka mieszankę powietrza, dom powinien być w stanie wymieniać powietrze „zużyte” (wypełnione dwutlenkiem węgla wydychanym przez człowieka) na świeże powietrze z odpowiednim stężeniem tlenu. Do tego celu służy system wentylacjii, któremu przyjrzymy się w kolejnych wpisach przeglądając jej rodzaje oraz dostępność w sytuacjach kryzysowych, aby jak najlepiej przygotować dom na różne scenariusze. Będziemy rozważać również odzysk ciepła oraz poprawianie jakości powietrza w domu.

Poglądowy rysunek wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła (rekuperacja). Źródło: budujemydom.pl

Dostęp do wody nadającej się do spożycia

Kolejnym niezbędnym dla człowieka dobrem jest woda. Bez dostępu do czystej wody pitnej organizm człowieka jest w stanie wytrzymać około tydzień. Jest to zatem zaraz po powietrzu najbardziej kluczowa kwestia dla przetrwania, dlatego nasz azyl powinien być w stanie dostarczać nam wodę nadającą się do picia.

W dobrych czasach, kiedy wszystkie instytucje działają, woda dla domu najczęściej pochodzi z wodociągu miejskiego lub gminnego albo ze studni. W czasie kryzysu jednak wodociąg może nie być w stanie dostarczać wodę nadającą się do spożycia, a przez brak prądu możemy mieć problem, aby przepompować wodę z dolnego źródła studni do domu.

Nie mniej jednak, z tych dwóch opcji to studnia będzie oferować więcej bezpieczeństwa w razie kryzysu, dlatego każdy preppers powinien się mocno zastanowić nad wybudowaniem jej na swojej posesji, o ile oczywiście woda znajduje się pod jego ziemią. Niestety brak wody pod posesją może się zdarzyć, choć w znakomitej większości działek woda powinna być dostępna w warstwach wodonośnych, kwestia tylko na jak dużej głębokości.

W kolejnych wpisach poza rozwinięciem tematu studni i jakości wody z niej pochodzącej będziemy rozważać czy w sytuacji kryzysowej można wykorzystać wody opadowe jako woda nadająca się do spożycia oraz jak skonstruować naszą instalację wody użytkowej, aby móc z niej korzystać nawet wtedy, kiedy w sieci elektrycznej brakuje prądu.

Schemat studni głębinowej z połączeniem do budynku. Źródło: studnie24.pl

Umożliwienie przechowywania oraz przygotowania żywności

Pożywienie jest następną z najważniejszych potrzeb człowieka zaraz po dostępie do powietrza oraz wody nadającej się do picia. Bez pożywienia człowiek jest w stanie przeżyć około 30 dni, choć już po 3 dniach głodówki możemy odczuwać osłabienie organizmu i odporności. Dlatego jednym z zadań niezależnego domu będzie możliwość przechowywania zapasów pożywienia oraz produkcję żywności, szczególnie w okresie letnim. Będziemy też rozważać w jaki sposób przygotowywać pożywienie do spożycia w czasach SHTF.

Przykład domowej spiżarni

Umożliwienie spełnienia podstawowych potrzeb sanitarnych człowieka

Potrzeby sanitarne człowieka jakie będziemy chcieli utrzymać podczas SHTF to:

• sen
• wypróżnianie się
• kąpiel
• mycie rąk
• mycie zębów

Analizując tą kategorię funkcji domu zastanowimy się czy możliwe jest utrzymanie funkcjonowania całego domu podczas SHTF czy jednak lepiej ograniczyć ilość użytkowanych pomieszczeń, aby ograniczyć zapotrzebowanie na energię. Potrzeba będzie przemyśleć też kwestie jak najbardziej wygodnego noclegu dla wszystkich domowników. Chcąc zachować relatywnie wygodne i podobne do znanej codzienności życie podczas kryzysu, przemyślimy jak zaplanować instalacje w domu, aby korzystać ze standardowej toalety oraz ciepłej i zimnej wody z kranu i prysznica. Również tutaj zastanowimy się czy można jakoś wykorzystać deszczówkę podczas kryzysu, a może i na codzień.

Typowa łazienka, poza snem to właśnie tu człowiek zaspokaja większość swoich potrzeb sanitarnych

Dostęp do oświetlenia po zachodzie słońca

W Polsce w okresie zimowym światło słoneczne jest dostępne bardzo krótko, a większość dnia spędzamy po zmroku. Zapewnienie oświetlenia nie jest najbardziej istotnym zadaniem dla domu w czasie kryzysu, a nawet może okazać się potencjalnie niebezpieczne, kiedy będziemy jedynym domem z oświetleniem w okolicy.

Człowiek jednak czuje się bardziej komfortowo, kiedy potrzebuje coś zrobić po zmroku zarówno wewnątrz domu jak i na zewnątrz mając odpowiednie oświetlenie. W sytuacji kryzysowej dostęp do prądu może być ograniczony, więc należy zapewnić sobie alternatywy. Analizując ten aspekt zastanowimy się jak przygotować dom, aby zabezpieczyć się przed intruzami, a jednocześnie móc korzystać z oświetlenia. Przemyślimy też jego rodzaje w kontekście dostępności po SHTF i wybierzemy te, które warto skompletować, aby zapewnić sobie światło jak najdłużej.

To pomieszczenie mogłoby spotkać się z zainteresowaniem nieproszonych gości, ale na pewno pomaga mieszkańcom uporać się z zadaniami do wykonania

Odprowadzanie odpadów stałych

Według danych GUS, w Polsce wytwarzamy średnio 350kg śmieci rocznie na osobę. Zakładając, że mamy rodzinę 2+2, daje nam to 1400kg śmieci rocznie dla całej rodziny, czyli około 117kg miesięcznie. Coś z tymi odpadami musimy zrobić.

W czasach pokoju, kiedy działają instytucje sprawa jest prosta, bo przyjeżdża przedsiębiorstwo gospodarki odpadami komunalnymi i zabiera śmieci od nas i sąsiadów. Kiedy jednak wydarzy się SHTF, taka opcja prawdopodobnie nie będzie dostępna i będziemy zdani kompletnie na siebie. Dlatego w kolejnych wpisach przeanalizujemy sposoby samodzielnego gospodarowania odpadami w taki sposób, aby nie zanieczyścić wody ze studni ani ziemi do upraw i jednocześnie wykorzystać w pełni materiały, które zwykle wyrzucamy.

Takiego widoku i prawdopodobnie smrodu raczej nie chcielibyśmy doświadczać codziennie, na pewno odpady można lepiej zorganizować

Zabezpieczenie przed intruzami

W czasach pokoju dobrze jest mieć przynajmniej podstawowe zabezpieczenia w domu, aby odstraszyć potencjalnych złodziei, bądź chociaż przeszkodzić im jak najbardziej w dokonaniu aktu kradzieży kosztowności z naszego domu. W czasach po SHTF jednak, kiedy większość nieprzygotowanych ludzi będzie szukać pożywienia, wody czy ciepła do przeżycia, możemy spodziewać się gangów gotowych zrobić wszystko aby przeżyć.

Co prawda łatwiej jest przetrwać w większej grupie niż jako jeden dom z jedną rodziną, ale tą siecią wsparcia powinno raczej być najbliższe sąsiedztwo, a nie gang nieznajomych chcący odebrać nam szanse na przetrwanie. Chcąc obronić rodzinę, a być może też sąsiedztwo przed takimi gangami dobrze jest być odpowiednio przygotowanym. W ramach tej kategorii będziemy rozważać sposoby zabezpieczenia domu i ich skuteczność, dotykając tematów takich jak system alarmowy, monitoring, broń i amunicja, a nawet noktowizja i inne przydatne sprzęty.

Będziemy między innymi zabezpieczać wszystkie drogi wejścia do domu, montować systemy alarmowe i monitoring

Umożliwienie dostępu do informacji

Ostatnim z podstawowych zadań dla domu, zarówno w czasach pokoju jak i po SHTF jest dostęp do informacji. W najbardziej podstawowej wersji w obecnych czasach jest to po prostu połączenie z internetem, gdzie znajdziemy większość informacji i mamy kontakt z całym światem. Trzeba jednak założyć, że podstawowe łącze z internetem może zawieść w przypadku destabilizacji państwa i konieczna będzie alternatywa.

W ostatnich latach coraz bardziej popularne stają się systemy dostępu do internetu satelitarnego, jak np. Starlink. Może to być bardzo interesująca alternatywa dla internetu mobilnego, światłowodowego czy kablowego. W kolejnych wpisach przyjrzymy się dostępnym opcjom, zaletom tych systemów oraz ich potencjalnej dostępności w czasie kryzysów. Poza dostępem do internetu przyjrzymy się też innym alternatywom dla źródła informacji jak odbiorniki i nadajniki na falach radiowych oraz telewizja satelitarna.

Ilustracja systemu Starlink, który ma pozwolić na dostęp do internetu niemal z każdego miejsca na ziemi, Źródło: University College London